Jak sporządzić testament i czego unikać?

Czym jest testament?

Choć większość osób z pewnością słyszało niejednokrotnie słowo „testament”, to jednak w ramach wstępu warto wyjaśnić, że w zależności od kontekstu „testament” oznacza czynność prawną albo dokument, w którym zostało zawarte oświadczenie woli spadkodawcy. Testament umożliwia rozrządzenie swoim majątkiem na wypadek śmierci i modyfikację ustawowego porządku dziedziczenia.

W przypadku, gdy testament nie zostałby sporządzony, w grę wchodziłby ustawowy porządek dziedziczenia, a zatem kolejność dziedziczenia zostałaby ustalona zgodnie z treścią przepisów Kodeksu cywilnego.

Kto może sporządzić testament?

Sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Co do zasady jest to zatem osoba fizyczna, która ukończyła 18 lat i nie jest ubezwłasnowolniona.

Testamentu nie można sporządzić ani odwołać przez przedstawiciela. Ponadto, testament może zawierać rozrządzenia tylko jednego spadkodawcy.

Jak sporządzić testament - rodzaje testamentów

Szczegółowe wymagania dotyczące sporządzenia testamentu związane są z wyborem jego konkretnego rodzaju. Chociaż powszechnie testament kojarzy się głównie z dokumentem sporządzonym własnoręcznie albo w obecności notariusza, to jednak nie są to jedyne możliwości. Ustawodawca rozróżnia testamenty zwykłe i szczególne.

Testamenty zwykłe

• Własnoręczny (holograficzny)

Spadkodawca może sporządzić testament w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą. Jest to często spotykany rodzaj testamentu ze względu na brak nadmiernych trudności przy jego sporządzaniu. Decydując się na ten sposób sporządzania testamentu, należy jednak pamiętać, aby nie był to wydruk komputerowy.

• Notarialny

Testament może być sporządzony w formie aktu notarialnego. Ten sposób sporządzania testamentu jest uznawany za najbardziej formalny i najmniej podatny na podważenie, dlatego cieszy się dużą popularnością wśród osób, które chcą uniknąć jakichkolwiek wątpliwości i dobrze zabezpieczyć swój majątek po śmierci. Taki rodzaj testamentu ogranicza ryzyko jego nieważności, czy nieskuteczności. Oryginał testamentu pozostaje w kancelarii notarialnej, co wzmacnia jego zabezpieczenie przed zgubieniem czy zniszczeniem. Informacja o testamencie jest wpisywana do Notarialnego Rejestru Testamentów.

• Allograficzny

Spadkodawca może sporządzić testament także w ten sposób, że w obecności dwóch świadków oświadczy swoją ostatnią wolę ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego. Oświadczenie spadkodawcy spisuje się w protokole z podaniem daty jego sporządzenia. Protokół odczytuje się spadkodawcy w obecności świadków. Protokół powinien być podpisany przez spadkodawcę, przez osobę, wobec której wola została oświadczona, oraz przez świadków. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać protokołu, należy to zaznaczyć w protokole ze wskazaniem przyczyny braku podpisu.

Testamenty szczególne

• Ustny

Jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków. Treść testamentu ustnego może być stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie. W wypadku gdy treść testamentu ustnego nie została w powyższy sposób stwierdzona, można ją w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Jeżeli przesłuchanie jednego ze świadków nie jest możliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków.

• Podróżny

Podczas podróży na polskim statku morskim lub powietrznym można sporządzić testament przed dowódcą statku lub jego zastępcą w ten sposób, że spadkodawca oświadcza swą wolę dowódcy statku lub jego zastępcy w obecności dwóch świadków; dowódca statku lub jego zastępca spisuje wolę spadkodawcy, podając datę jej spisania, i pismo to w obecności świadków odczytuje spadkodawcy, po czym pismo podpisują spadkodawca, świadkowie oraz dowódca statku lub jego zastępca. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać pisma, należy w piśmie podać przyczynę braku podpisu spadkodawcy. Jeżeli zachowanie tej formy nie jest możliwe, można sporządzić testament ustny,

• Wojskowy

Sporządzany jest m.in. przez Żołnierzy Sił Zbrojnych pełniących czynną służbę wojskową w przypadku mobilizacji, wojny oraz przebywania w niewoli. Szczegółowe kwestie dotyczące tego rodzaju testamentu, w tym katalog osób, które mogą sporządzić testament wojskowy, zostały określone rozporządzeniem.

Czego unikać i o czym pamiętać?

Sporządzając testament, należy unikać przede wszystkim używania określeń nieostrych oraz niejasnych sformułowań. Celem jak najpełniejszej realizacji swojej woli należy precyzyjnie wskazać osoby powołane do testamentu oraz określić ich udziały w spadku. W testamencie można zawrzeć ewentualne zapisy dotyczące konkretnych przedmiotów majątkowych (tzw. zapisy zwykłe lub windykacyjne). Istnieje również, po spełnieniu stosownych przesłanek, możliwość wydziedziczenia określonych osób (pozbawienia ich prawa do zachowku).

W testamencie można również wskazać, kto będzie dziedziczyć majątek w przypadku, gdy osoba powołana jako spadkobierca nie będzie chciała lub nie będzie mogła go odziedziczyć. Pomocnym może być również wyznaczenie wykonawcy testamentu, który będzie czuwał nad realizacją woli spadkodawcy.

Testament nie powinien również zawierać zapisów sprzecznych z obowiązującymi przepisami prawa, np. zapisów obciążających spadkobierców niemożliwymi do spełnienia obowiązkami. Testament własnoręczny warto przechowywać w bezpiecznym miejscu oraz poinformować zaufane osoby o jego istnieniu. Nie należy sporządzać testamentu w pośpiechu, bez przemyślenia, gdyż może to skutkować nawet jego nieważnością.

Co istotne, zgodnie z Kodeksem cywilnym testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony:

1. W stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli.
2. Pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści.
3. Pod wpływem groźby.

Podsumowanie

Sporządzenie testamentu to kluczowy krok w zabezpieczeniu naszego majątku po śmierci. Testament powinien wyraźnie i jednoznacznie określać naszą wolę i nie pozostawiać miejsca na wątpliwości, aby uniknąć ewentualnych nieporozumień. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości warto skorzystać z pomocy prawnika.

Powyższy artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny i nie może być traktowany jako porada prawna.