Wróć 
Jak choroba Parkinsona wpływa na mowę? Jak choroba Parkinsona wpływa na mowę?
Parkinson jest chorobą neurodegeneracyjną. Oznacza to, że niektóre struktury mózgu stopniowo tracą swoje funkcje. Odpowiada to za charakterystyczne objawy ruchowe, ale zmiany te dotyczą także mięśni biorących udział w oddychaniu, fonacji (tworzeniu dźwięku), artykulacji i połykaniu.
U wielu osób pojawiają się:
- obniżona głośność mowy - pacjent czuje, że mówi normalnie, ale w rzeczywistości jego głos jest cichy, często ledwo słyszalny,
- monotonia - mowa traci naturalne tempo i melodię, brzmi „płasko”,
- spowolnienie wypowiedzi lub przeciwnie - zbyt szybkie mówienie, przez co trudno zrozumieć komunikat,
- niewyraźna artykulacja - zacierają się głoski, a słowa „zlewają się” ze sobą,
- zaburzenia oddychania - wypowiedź staje się przerywana i mało płynna,
- zaburzenia połykania (dysfagia) - mogą powodować krztuszenie się jedzeniem i piciem.
Taki obraz trudności określa się jako dyzartrię parkinsonowską. Nie wynika ona z problemów intelektualnych czy językowych. Osoby z chorobą Parkinsona wiedzą, co chcą powiedzieć. Kłopot polega na tym, że mięśnie nie pracują tak sprawnie jak wcześniej.
Jak terapia logopedyczna może pomóc?
Terapia logopedyczna w chorobie Parkinsona skupia się na tym, aby pacjent mógł mówić głośniej, wyraźniej i z większą pewnością siebie. To nie tylko trening narządów mowy, ale przede wszystkim wsparcie komunikacji w codziennym życiu. Plan terapeutyczny musi opierać się przede wszystkim na aktualnym stanie chorego - czy zauważalne są symptomy otępienne, czy nie.
Pacjenci z otępieniem będą wymagali przede wszystkim ćwiczeń podtrzymujących komunikację językową, a terapia osób bez oznak otępiennych będzie koncentrować się nie tylko na funkcjach językowych, ale także poznawczych.
Ujmując to zagadnienie skrótowo, logopeda pomaga pacjentowi:
- poprawić głośność mowy,
- zwiększyć wyrazistość artykulacji,
- opanować techniki prawidłowego oddychania,
- ćwiczyć tempo wypowiedzi,
- odzyskać kontrolę nad intonacją,
- przeciwdziałać spowolnieniu i sztywności mięśni,
- wypracować strategie ułatwiające rozmowę, np. skracanie zdań czy robienie przerw.
W terapii parkinsonowskiej bardzo ważna jest świadomość mówienia. Pacjent często nie słyszy, że mówi zbyt cicho – logopeda uczy więc oceny własnej głośności, np. przy pomocy nagrań.
Jakie ćwiczenia są stosowane przy chorobie Parkinsona?
Choć wiele osób pyta o konkretne ćwiczenia, ważne jest, by podkreślić: każda terapia logopedyczna jest programowana indywidualnie. Dwie osoby z tą samą diagnozą mogą mieć zupełnie inne potrzeby.
Logopeda dobiera ćwiczenia tak, aby były bezpieczne, efektywne i dopasowane do aktualnego stanu zdrowia pacjenta.
Najczęściej stosuje się:
- ćwiczenia wzmacniające głos i podparcie oddechowe,
- ćwiczenia spowalniające lub regulujące tempo mówienia,
- trening wyraźnej artykulacji,
- ćwiczenia poprawiające intonację i melodię wypowiedzi,
- techniki zwiększające świadomość własnej mowy,
- elementy pracy nad mimiką, która u pacjentów z Parkinsonem bywa ograniczona,
- wskazówki dotyczące komunikacji w codziennych sytuacjach.
W terapii stosuje się też metody głośnego czytania, właściwej intonacji zdań, czy opisywania fotografii i streszczania tekstu. Wiele zależy od stadium choroby i ogólnej kondycji chorego. Należy jeszcze raz podkreślić, że nie ma jednego, uniwersalnego schematu postępowania w terapii osób z Parkinsonem.
Jak często odbywać terapię logopedyczną?
W chorobie Parkinsona kluczowe jest regularne wsparcie. U jednych pacjentów sprawdzą się wizyty w gabinecie logopedycznym raz/dwa razy w tygodniu, a inni będą potrzebować częstszych spotkań. Bardzo ważne jest natomiast wykonywanie wszystkich zaleconych ćwiczeń w domu, w czym ogromną pomocą służą bliscy pacjenta. Logopeda dostosowuje tempo pracy oraz częstotliwość wizyt do możliwości chorego, jego sił i ogólnego stanu zdrowia.
Nie bez znaczenia jest również to, że choroba Parkinsona ma charakter postępujący. Oznacza to, że terapia nie jest jednorazowym cyklem - pacjent może wracać do logopedy na różnych etapach choroby, w zależności od tego, jakie trudności pojawiają się z czasem.
Jakie efekty przynosi terapia logopedyczna?
Dobrze prowadzona terapia logopedyczna może znacząco poprawić jakość życia osób z Parkinsonem. Najczęściej pacjenci i ich bliscy zauważają:
- głośniejszą, pewniejszą mowę,
- większą wyrazistość głosek,
- bardziej płynną wypowiedź,
- mniejsze zmęczenie podczas mówienia,
- łatwiejsze komunikowanie się w głośnych miejscach,
- poprawę mimiki i ekspresji twarzy,
- większą kontrolę nad tempem mówienia,
- zmniejszenie uczucia „zaciskania się” głosu.
Efekty terapii mają duże znaczenie nie tylko w rozmowie, ale też w relacjach społecznych. Pacjent, który mówi głośniej i wyraźniej, częściej inicjuje rozmowy, mniej się wycofuje i chętniej uczestniczy w życiu rodzinnym. To z kolei pozytywnie wpływa na jego samopoczucie, niezależność i ogólną jakość życia.
Komunikacja jest możliwa!
Choroba Parkinsona stawia przed pacjentami wiele wyzwań, ale trudności z mówieniem nie muszą odbierać możliwości pełnego kontaktu z bliskimi. Terapia logopedyczna, prowadzona systematycznie i dostosowana do indywidualnych potrzeb, pozwala utrzymać lub poprawić funkcje mowy, zwiększyć zrozumiałość wypowiedzi oraz dać pacjentowi większą kontrolę nad własnym głosem.
To proces wymagający cierpliwości i zaangażowania, ale każdy krok do przodu: głośniejsze zdanie, lepiej wypowiedziana głoska, swobodniejsza rozmowa jest ogromnym i motywującym do dalszej pracy sukcesem.
