Jak odzyskać mowę po udarze? Neurologopedia na ratunek

Czym zajmuje się neurologopedia?

Neurologopedia zajmuje się diagnozą i leczeniem zaburzeń mowy, języka, komunikacji oraz trudności w połykaniu. Łączy wiedzę z zakresu logopedii, neurologii i neurobiologii, co pozwala specjaliście nie tylko rozumieć mechanizmy powstawania mowy, ale także funkcjonowanie mózgu i jego potencjał do odzyskiwania sprawności.

Jednym z najczęstszych powikłań po udarze jest afazja – utrata lub ograniczenie zdolności posługiwania się językiem.

- Afazja nie oznacza zaburzeń intelektualnych. Pacjent nadal ma swoje myśli, emocje i potrzeby, ale trudności pojawiają się w ich wyrażaniu lub rozumieniu słów – tłumaczy Mateusz Wysocki.

Często osoby z afazją są błędnie postrzegane jako mniej sprawne intelektualnie, co może zwiększać ich frustrację i poczucie izolacji. Problemy wynikają jednak z mechanizmów językowych, a nie z funkcjonowania intelektu.

Jak objawia się afazja?

Objawy afazji mogą być różne w zależności od uszkodzonej części mózgu. Do najczęstszych należą:

• Anomia – trudność w nazywaniu przedmiotów; pacjent wie, co chce powiedzieć, ale nie może znaleźć odpowiedniego słowa.
• Zaburzenia rozumienia mowy – problemy z interpretacją słów i zdań, zwłaszcza bardziej złożonych.
• Zaburzenia budowania wypowiedzi – mowa staje się skrótowa, brak w niej spójności i form gramatycznych.
• Zamiana słów – używanie niewłaściwych słów, neologizmów lub zniekształconych form.
• Trudności z płynnością mówienia – problem z rozpoczęciem lub dokończeniem wypowiedzi.
• Zaburzenia powtarzania – trudność w powtarzaniu usłyszanych słów lub zdań.
• Zaburzenia czytania i pisania – kłopoty z rozpoznawaniem liter, słów i ich zapisywaniem.
• Zaburzenia pragmatyczne – problemy w komunikacji społecznej, np. w rozumieniu żartów czy metafor.

- Każdy pacjent doświadcza tych objawów w innym zestawie i nasileniu. Dlatego tak ważne jest indywidualne podejście terapeutyczne - podkreśla neurologopeda.

Dyzartria – problemy z aparatem mowy

Kolejnym częstym skutkiem udaru jest dyzartria. W tym przypadku trudności dotyczą nie języka, lecz mięśni odpowiedzialnych za artykulację. Mowa staje się niewyraźna i spowolniona. Choć dyzartria nie zawsze występuje razem z afazją, czasami obie te trudności się nakładają, znacznie utrudniając komunikację.

Terapia neurologopedyczna uczy pacjentów technik poprawiających działanie narządów mowy i zwiększających zrozumiałość wypowiedzi.

Jak wygląda terapia po udarze?

Głównym celem terapii neurologopedycznej jest przywrócenie utraconych zdolności komunikacyjnych lub opracowanie alternatywnych metod porozumiewania się.

- Każdy plan terapii tworzony jest indywidualnie – nie ma jednego schematu odpowiedniego dla wszystkich pacjentów. Neurologopeda bierze pod uwagę rodzaj i zakres trudności, ogólny stan zdrowia oraz cele, które są dla pacjenta najważniejsze - wyjaśnia Mateusz Wysocki.

Terapia korzysta z neuroplastyczności mózgu – jego zdolności do tworzenia nowych połączeń nerwowych. Dzięki regularnym ćwiczeniom możliwe jest stopniowe przywracanie sprawności językowej, a także rozwijanie alternatywnych form komunikacji, takich jak gesty, obrazki czy aplikacje wspomagające porozumiewanie się.

Kiedy rozpocząć terapię?

Specjaliści podkreślają, że im wcześniej, tym lepiej. Jeżeli stan zdrowia pacjenta na to pozwala, działania neurologopedyczne mogą zacząć się już w szpitalu, wkrótce po udarze. Wczesna interwencja zwiększa szanse na szybszą poprawę, ponieważ mózg jest wtedy bardziej podatny na odbudowę.

Nawet jednak po wielu miesiącach lub latach, regularna praca z neurologopedą może przynieść znaczące efekty.

Wsparcie rodziny – klucz do sukcesu

Zaangażowanie bliskich pacjenta jest nieocenione w procesie powrotu do zdrowia. Neurologopeda pomaga rodzinie zrozumieć problem, wskazuje strategie komunikacji i uczy, jak wspierać chorego na co dzień.

- Ważne są krótkie, jasne zdania, cierpliwość i akceptacja różnych form porozumiewania się – także gestów czy rysunków. Współpraca z rodziną zwiększa skuteczność terapii, a dla pacjenta oznacza poczucie bezpieczeństwa i większą szansę na powrót do samodzielności -  zaznacza Mateusz Wysocki.

Nadzieja i cierpliwość

Afazja i dyzartria po udarze to wyzwania, ale nie wyrok. Neurologopedia daje pacjentom możliwość stopniowego odzyskiwania umiejętności komunikacyjnych i większej samodzielności.

- Od moich pacjentów, a raczej ich bliskich, niemal zawsze słyszę pytania: jak długo potrwa terapia? Kiedy tata/żona/brat/siostra zacznie mówić jak dawniej? Odpowiedź mam na to jedną: każdy pacjent jest inny, a terapeuta niestety nie dysponuje magiczną mocą, która od wypowiedzenia zaklęcia przywróci pacjenta do pełnej sprawności w trybie natychmiastowym. To praca, często żmudna i wyczerpująca. Ćwiczenia mogą się wydawać pacjentom proste, wręcz zbyt banalne. Ale proszę nam zaufać – wiemy, co robimy. Cel mamy wspólny – pacjent powinien wrócić do pełnej sprawności. Dlatego tak potrzebna jest cierpliwość i systematyczność – podsumowuje neurologopeda.

Każdy, nawet najmniejszy sukces – wypowiedziane słowo, lepsze rozumienie zdania czy wyraźniejsza artykulacja – to dowód, że warto kontynuować terapię.