Darowizna czy testament – co bardziej się opłaca?

Darowizna

Zgodnie z treścią art. 888 § 1 Kodeksu cywilnego: „Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku”. Innymi słowy, darowizna to dobrowolne przekazanie majątku (np. mieszkania, działki, pieniędzy) innej osobie za życia, bez oczekiwania zapłaty.

Niewątpliwą zaletą umowy darowizny jest możliwość przekazania majątku od razu, co umożliwia przykładowo zapewnienie wsparcia finansowego najbliższym w trudnych okolicznościach. Z drugiej strony, może to być również wada, gdyż wyzbywamy się składników swojego majątku jeszcze za życia, co uniemożliwia swobodne dysponowanie tymi dobrami. Odwołanie darowizny możliwe jest zaś jedynie w ściśle określonych przypadkach, w szczególności jeżeli obdarowany dopuścił się względem darczyńcy rażącej niewdzięczności. Zatem w razie konfliktu z osobą obdarowaną, cofnięcie darowizny będzie utrudnione.

Kolejną z zalet darowizny jest również to, że rozdysponowanie majątkiem za życia może pozwolić na skuteczne uniknięcie sporów spadkowych po śmierci i zminimalizować rodzinne konflikty. Kwestie majątkowe niejednokrotnie są przecież przyczyną powstania wielu niedomówień, a więc korzystna wydaje się próba zapobieżenia takim przypadkom. Również to nie jest jednak do końca przesądzone, ponieważ mimo rozdysponowania majątkiem za życia, mogą pojawić się roszczenia związane z zachowkiem, która to kwestia poruszona została w poprzednich artykułach.

Jeśli chodzi o formę darowizny, to zgodnie z przepisami prawa, oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione. Należy jednak mieć na uwadze, iż niektóre przepisy mimo wszystko wymagają zachowania szczególnej formy dla oświadczeń obu stron – przykładowo umowa darowizny, której przedmiotem jest nieruchomość wymaga zachowania formy aktu notarialnego pod rygorem nieważności.

Testament

Z kolei testament to rozrządzenie własnym majątkiem na wypadek śmierci. Powyższe oznacza, iż za życia majątek, który testator ujął w testamencie, nadal należy do niego i może nim swobodnie dysponować. Zachowanie pełnej kontroli nad majątkiem aż do końca życia wydaje się być w większości przypadków zaletą. Kolejną z zalet jest możliwość zmiany zdania – aż do śmierci istnieje możliwość dokonywania dowolnych zmian w testamencie, czy jego odwołania i spisania swojej ostatniej woli ponownie, jakkolwiek oczywiście trzeba zrobić to z zachowaniem ostrożności i wszelkich wymogów, by uniknąć ewentualnych wątpliwości w tym zakresie po śmierci.

Wadą testamentu jest zaś możliwość wystąpienia sporów po śmierci, gdy ktoś z bliskich poczuje się pominięty. Również w tym wypadku istotne są kwestie dotyczące domagania się zachowku. Nadto, po śmierci bliscy muszą dochować wszelkich formalności związanych ze stwierdzeniem nabycia spadku, co w niektórych przypadkach może być nieco czasochłonne i uciążliwe.  

Mimo wszystko testament pomaga jednak zwykle uniknąć nieporozumień co do podziału majątku już po śmierci, umożliwiając modyfikację ustawowego porządku dziedziczenia, a dodatkowo zapewniając pełną kontrolę nad majątkiem za życia.

Jeśli chodzi o formę testamentu, możliwości jest kilka. Spadkodawca może sporządzić testament w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą, jakkolwiek testament może być również sporządzony w formie aktu notarialnego. Spadkodawca może sporządzić testament także w ten sposób, że w obecności dwóch świadków oświadczy swoją ostatnią wolę ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego. Jeżeli zaś istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków.

Kwestie podatkowe

Nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych na terytorium Polski zarówno w drodze dziedziczenia, jak i w drodze darowizny podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn w przypadku przekroczenia kwot wolnych od podatku. W przypadku członków najbliższej rodziny, po spełnieniu określonych warunków i dokonaniu odpowiedniego zgłoszenia, możliwe jest jednak skorzystanie ze zwolnienia.

Co się bardziej opłaca?

Trudno udzielić jednoznacznej odpowiedzi, co bardziej się opłaca – czy darowizna, czy testament. Powyższe jest z pewnością kwestią bardzo ocenną, uzależnioną od indywidualnych potrzeb i konkretnej sytuacji. Warto na spokojnie rozważyć wszystkie aspekty łączące się z każdym ze sposobów rozrządzania swoim majątkiem, by osiągnąć cel jak najbardziej zbliżony do swoich oczekiwań. Dobrze przygotowana darowizna lub testament daje spokój – Tobie i Twoim bliskim. Najważniejsze to działać z rozwagą i myśleć przyszłościowo.

Powyższy artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny i nie może być traktowany jako porada prawna.