Wróć 
Ograniczona zdolność do czynności prawnych Ograniczona zdolność do czynności prawnych
Próbując odnaleźć odpowiedź na pytanie, czym tak naprawdę w rozumieniu normatywnym jest ograniczona zdolność do czynności prawnych, należałoby wpierw sięgnąć do regulacji ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny. To właśnie z treści tej ustawy wynika, iż ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście, oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo.
O ile kryterium wieku wydaje się w miarę zrozumiałe, o tyle wyjaśnienia wymaga, iż osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę celem udzielenia tej osobie wsparcia w problematycznych dla niej obszarach.
Czynności prawne osób ograniczonych w zdolności do czynności prawnych
Kodeks cywilny zawiera szczegółowe regulacje dotyczące ważności czynności prawnych dokonanych przez osoby ograniczone w zdolności do czynności prawnych. Przede wszystkim warto zwrócić uwagę, iż z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ważności czynności prawnej, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego.
Co jednak jeśli tej zgody zabrakło? Ważność umowy, która została zawarta przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych bez wymaganej zgody przedstawiciela ustawowego, zależy od potwierdzenia umowy przez tego przedstawiciela. Co istotne, osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może sama potwierdzić umowę po uzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych. Jeśli i do tego nie dojdzie, czynność prawna będzie nieważna, a dla obu stron powstaną roszczenia o zwrot spełnionych świadczeń.
Jeśli chodzi o jednostronne czynności prawne, jeżeli osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych dokonała sama jednostronnej czynności prawnej, do której ustawa wymaga zgody przedstawiciela ustawowego, czynność jest nieważna.
Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może również bez zgody przedstawiciela ustawowego zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego.
A co ze zgodą na leczenie?
Możliwość wyrażenia świadomej zgody na udzielenie świadczenia zdrowotnego jest jednym z podstawowych praw pacjenta. Akty prawne dotykające materii wyrażenia zgody na działanie medyczne to przede wszystkim ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.
Lekarz może przeprowadzić badanie lub udzielić innych świadczeń zdrowotnych – z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie – po wyrażeniu zgody przez pacjenta. Brak świadomej zgody pacjenta na świadczenie zdrowotne może stanowić, w zależności od danego przypadku, podstawę do domagania się odszkodowania.
Prawo medyczne a Kodeks cywilny
Zdolność do wyrażenia zgody nie jest tożsama ze zdolnością do czynności prawnych. Wyrażenie zgody, oprócz spełnienia formalnych wymogów prawnych, uzależnione jest również od stanu psychicznego i fizycznego danej osoby, w szczególności możliwości podjęcia i wyartykułowania świadomej decyzji.
Osoby zdolne do wyrażenia zgody na czynność medyczną
Co do zasady każdy pełnoletni, nieubezwłasnowolniony pacjent zdolny do świadomego wyrażania woli jest z założenia uprawniony do wyrażenia samodzielnie zgody na udzielenie świadczenia zdrowotnego.
W przypadku pacjenta małoletniego, który ukończył 16 rok życia, wymagana jest zgoda podwójna, czyli zgoda zarówno przedstawiciela ustawowego (najczęściej jest to rodzic), jak i samego małoletniego pacjenta. Jeśli decyzje tych podmiotów są rozbieżne, sprawę będzie rozstrzygał właściwy sąd opiekuńczy.
Natomiast osoby ubezwłasnowolnione częściowo mogą podejmować decyzje dotyczące swojego leczenia i mogą wyrażać skuteczną prawnie zgodę na zabiegi proste bez uzyskania w tym celu dodatkowej zgody, o ile sąd opiekuńczy ustanawiając kuratelę nie wskazał, iż kurator ma prawo decydowania o wyrażaniu zgody na zabiegi medyczne. Możliwość wyrażenia zgody na czynność medyczną przez kuratora powstanie dopiero, jeżeli ubezwłasnowolniony częściowo będzie równocześnie niezdolny do świadomego wyrażenia zgody. Przyjmuje się również, iż przeprowadzenie zabiegu operacyjnego lub zabiegu podwyższonego ryzyka u osób ubezwłasnowolnionych częściowo wymaga zgody sądu opiekuńczego.
Forma udzielenia zgody
Zgoda może być udzielona ustnie, pisemnie lub poprzez zachowanie pacjenta, które nie budzi wątpliwości co do jego woli poddania się czynności medycznej. Zgoda na zabieg operacyjny lub zastosowanie metody leczenia lub diagnostyki stwarzającej podwyższone ryzyko dla pacjenta powinna być jednak udzielona w formie pisemnej. Zgoda ma również charakter odwołalny – pacjent może ją skutecznie cofnąć zarówno przed przystąpieniem do udzielenia świadczenia zdrowotnego, jak i w trakcie jego udzielania.
