Wróć 
Agnieszka Żmiejko 
Wojna i jej echo w psychice seniorów Wojna i jej echo w psychice seniorów
Wiele osób starszych nosi w sobie bolesne wspomnienia wojny. Obrazy w telewizji i wiadomości o konflikcie za granicą budzą w nich silny niepokój. Psychotraumatolog Agnieszka Rejsler-Doroszewska zwraca uwagę, że to zjawisko ma głębsze korzenie:
Informacje o wojnie za granicą wywołują silny lęk chyba nie tylko u seniorów. Wszyscy nosimy w sobie traumy wojenne, wszyscy, czyli również kolejne pokolenia. Osoby, które doświadczyły traumy wojennej, lub innej, ale nie uzdrowiły jej w sobie, nadal prezentują określone przekonania i postawy uwarunkowane tą minioną traumą. Trauma zaburza porządek świata wewnętrzny osoby, która jej doświadczyła, a to wpływa na jej stan psychiczny i fizyczny oraz zachowania.
Dodaje także, że skutki traumy mogą być dosłownie przekazywane kolejnym pokoleniom:
Są badania, które wskazują, że traumy zapisują się w pamięci naszego DNA, i to dziedzictwo jest przekazywane kolejnym pokoleniom. Dobra wiadomość jest taka, że uzdrowienie traum również zapisuje się w DNA, czyli wnosi korektę.
Ekspertka przypomina również, że jako społeczeństwo przez lata unikaliśmy rozmów o psychicznych skutkach wojny:
Przez lata byliśmy karmieni filmami o treści wojennej - jej dramatyzmem, ale też bohaterstwem Polaków. Jednak rzadko pokazywano losy ludzi, którzy sobie nie poradzili i np. zapadali się w depresję czy przejawiali silne lęki. To ‘nieradzenie sobie’ było przez lata wykluczone ze świadomości zbiorowej. Myślę, że nadal tak jest, dlatego temat wojny w mediach dziennikarze i politycy wykorzystują dla własnych celów, nie zastanawiając się, jak to wpływa na poszczególnych ludzi.
Plecak ratunkowy: czy to dobre rozwiązanie?
Jednym z pomysłów, które pojawiają się w mediach, jest tworzenie plecaków ewakuacyjnych. Mają one dać poczucie kontroli i gotowości na kryzys. Ale czy dla seniorów to naprawdę wsparcie?
Nie uważam, żeby przygotowywanie plecaka ewakuacyjnego dla seniorów, czy przez nich samych, miało ich wesprzeć w poczuciu bezpieczeństwa. Wprost przeciwnie! Jeśli już taki plecak ma być przygotowany, to niech to zrobią bliscy bez bezpośredniego udziału seniorów. Urealnianie lęków polityków raczej nie da poczucia bezpieczeństwa – mówi psychotraumatolog.
Dla wielu osób starszych sama czynność pakowania może być bolesnym powrotem do wojennych obrazów: ucieczki, straty domu, rozdzielenia z bliskimi. Zamiast wzmacniać poczucie kontroli, nasila lęki i wywołuje poczucie zagrożenia. To dlatego ekspertka radzi, aby nie angażować seniorów w przygotowania, a zadbać o ich komfort poprzez codzienne rutyny i spokojne komunikaty.
Siła więzi i codziennych rytuałów
Najważniejszym źródłem bezpieczeństwa dla seniorów nie są przedmioty, ale obecność drugiego człowieka. Psychotraumatolog Agnieszka Rejsler-Doroszewska podkreśla:
Rodzina i bliscy powinni dawać seniorom komunikaty, że są bezpieczni, że wszystko będzie dobrze i że mogą na nich liczyć. To właśnie więzi z innymi ludźmi, dają poczucie bezpieczeństwa i oparcia.
Jednocześnie warto zwracać uwagę na codzienne nawyki, które mogą pogłębiać lęk. Ekspertka radzi:
Warto ograniczyć oglądanie telewizji, nie śledzić cały czas komunikatów, które tylko napędzają poczucie zagrożenia i strachu. Starać się przy seniorach unikać rozmów na temat potencjalnego zagrożenia wojną. Za to należy zajmować się swoimi codziennymi obowiązkami, czyli sprawami, na które mamy bezpośredni wpływ. Kontynuować swoje codzienne rytuały.
To właśnie codzienność, czyli proste czynności, ulubione zajęcia, rytuały dnia daje seniorom realne poczucie stabilności.
Jak budować odporność psychiczną na przyszłość?
Oprócz doraźnych działań potrzebne jest także wzmacnianie seniorów w dłuższej perspektywie. Tu kluczowe jest nadanie im ważnego miejsca w rodzinie i społeczności.
Osobiście uważam, że większość ludzi ma małą samoświadomość i dlatego doświadczamy nasilonego kryzysu społeczno-kulturowego. Możemy wspierać starszych ludzi poprzez uhonorowanie ich miejsca w naszych systemach rodzinnych, że są starszyzną i mają coś ważnego do zaoferowania - swoją mądrość życiową i siłę przetrwania – podkreśla psychotraumatolog.
To przesunięcie perspektywy ma ogromne znaczenie: senior przestaje być postrzegany jako osoba bierna, wymagająca wyłącznie ochrony, a zaczyna być traktowany jako źródło doświadczenia i wiedzy. Świadomość, że nadal mają coś istotnego do przekazania, wzmacnia w nich poczucie sensu i daje wewnętrzną siłę do radzenia sobie w trudnych czasach.
Co powinien zawierać taki plecak ratunkowy?
Plecak ratunkowy, zwany również plecakiem ewakuacyjnym może być praktycznym symbolem przygotowania na kryzys i warto mieć w nim kilka przedmiotów. Rządowe Centrum Bezpieczeństwa rekomenduje mieć przygotowane w plecaku przedmioty, takie jak:
- radio na baterie + baterie, latarka + baterie,
- najpotrzebniejsze dokumenty [dowód tożsamości, paszport, prawo jazdy, dokumenty ubezpieczeniowe, akty urodzenia i własności – warto mieć kopie np. na pendrive],
- zapalniczka / zapałki,
- maski oddechowe / ochronne,
- mapa, kompas, ołówek i notes, worki na śmieci, gumy i sznurki,
- otwieracz do puszek + posiłki na 2 dni, komplet sztućców,
- kompas, narzędzie wielofunkcyjne, nóż, apteczka, śpiwór,
- kurtka przeciwdeszczowa, ubranie na zmianę
- mydło i żel do dezynfekcji, butelka filtrująca z nowym filtrem,
- gotówka w niewielkich nominałach
Przygotowane przedmioty mogą wesprzeć realnie poczucie bezpieczeństwa nas samych, jednak psychotraumatolog Agnieszka Rejsler-Doroszewska podkreśla także, że w obliczu niepokojących doniesień o wojnie seniorzy szczególnie silnie odczuwają lęk, często dlatego, że w ich pamięci nadal żywe są wojenne wspomnienia. Pomysł tworzenia plecaków ratunkowych może być praktyczny, ale dla wielu osób starszych sama czynność pakowania staje się bolesnym powrotem do traumy. Ekspertka radzi więc, by zadanie to przejęli bliscy, a seniorom zapewniali przede wszystkim emocjonalne poczucie bezpieczeństwa.
