Wróć 
Starzenie skóry zaczyna się wcześniej, niż myślisz – już po 25. roku życia Starzenie skóry zaczyna się wcześniej, niż myślisz – już po 25. roku życia
Agnieszka Kramza: Zanim porozmawiamy o naturalnych kosmetykach, szczególnie w kontekście pielęgnacji skóry dojrzałej chciałabym zacząć od podstaw: czym właściwie jest proces starzenia się skóry?
Anna Nowak: Starzenie skóry jest nieuniknione i zaczyna się wcześniej, niż większość osób myśli – już po 25. roku życia. Początkowo zmiany są niewidoczne, ale w organizmie zachodzi stopniowy spadek ilości kolagenu. Skóra staje się cieńsza, bardziej sucha, ma mniejszą warstwę rogową produkującą sebum, przez co jest bardziej podatna na uszkodzenia. Najbardziej gwałtowne zmiany pojawiają się w okresie okołomenopauzalnym – wtedy następuje „przyspieszenie” starzenia z powodu spadku poziomu estrogenów i zmian hormonalnych.
Wygląda na to, że proces starzenia jest bardzo złożony i u jego podstaw leży wiele czynników?
Tak. Na część czynników, takich jak predyspozycje genetyczne – nie mamy wpływu. Ale na wiele innych – jak dieta, styl życia, w tym aktywność fizyczna, ekspozycja na słońce, palenie papierosów – mamy ogromny wpływ. I od tego jakie decyzje podejmiemy zależy, jak szybko nasza skóra będzie się starzeć.
Jedzenie dla urody – co wspiera zdrowy i młody wygląd skóry
Porozmawiajmy zatem o diecie. Jakie jej składniki są najważniejsze, aby dbać o zdrowie i dobry wygląd naszej skóry?
Podstawą diety przyjaznej urodzie są antyoksydanty, czyli przeciwutleniacze. To związki, które neutralizują wolne rodniki – reaktywne formy tlenu powstające w każdej sekundzie w każdej komórce naszego organizmu. W normalnych warunkach organizm potrafi je kontrolować, ale jeśli pojawia się ich nadmiar, prowadzi to do tzw. stresu oksydacyjnego, który uszkadza białka i DNA komórek. Skutkiem stresu oksydacyjnego może być nie tylko przyspieszone starzenie, ale również choroby cywilizacyjne takie jak cukrzyca czy choroby neurodegeneracyjne. Najwięcej antyoksydantów, występujących w formie polifenoli znajdziemy w świeżych, zielonych roślinach – np. jarmużu, szpinaku, sałacie, brokule oraz w owocach jagodowych, innych warzywach i ziołach.
Czy „świeże” oznacza tylko prosto z ogródka? Czy kupione w sklepie warzywa owoce również przyniosą nam wspomniane korzyści?
Najlepsze są owoce i warzywa z własnej, niepryskanej uprawy. Ale te kupione w sklepie również są wartościowe, trzeba je tylko dokładnie myć, najlepiej pod bieżącą wodą przez co najmniej 10 minut. Warto pamiętać, że to w skórce owoców znajduje się najwięcej polifenoli, więc jeśli to możliwe powinniśmy zjadać je w całości. Żywność kupiona w sklepie również ma swoje dobre właściwości, ale dbajmy o to, aby wybierać warzywa i owoce świeże, bez oznak „przeleżenia” na półkach i w sklepowych koszach.
Siła natury w owocach i dobrych tłuszczach – jak działają antyoksydanty i omega-3?
A które owoce są najlepszym źródłem antyoksydantów?
Królują zdecydowanie owoce jagodowe: borówki, jagody, aronia, maliny, to te owoce są szczególnie bogate w antocyjany. Cenne są także agrest, porzeczki, jabłka i gruszki. Ciekawostka z naszych badań jest taka, że badaliśmy również owoce egzotyczne, np. granaty i okazało się, że największą aktywność antyoksydacyjną ma biała, cierpka w smaku błonka otaczająca pestki tych owoców.
Jakie składniki poza polifenolami w warzywach i owocach są ważne dla naszej urody?
Warto dbać o właściwy poziom spożycia kwasów omega-3, których dobrym źródłem są przede wszystkim tłuste ryby morskie, np. łosoś, makrela. Jeśli nie jemy ryb, możemy zastosować suplementację. Warto stosować dobre tłuszcze, na przykład te pochodzące z różnych pestek czy orzechów jak również z olejów roślinnych. Dla kondycji naszej skóry ważne jest również unikanie spożywania cukrów prostych, czyli słodyczy i innych przetworzonych produktów z dodatkiem cukru.
Sekret skutecznego kremu? Dobre wchłanianie
Przejdźmy do kosmetyków, które chętnie stosujemy, jako antidotum na starzenie się naszej cery. Jakie realne efekty możemy uzyskać dzięki kremom?
Kosmetyki na skórę działają przede wszystkim pielęgnacyjnie. Jest oczywiście wiele produktów reklamowanych, jako bogate w wiele substancji aktywnych. Ale pamiętajmy, że aby składniki aktywne przyniosły faktycznie efekt anti-aging, muszą najpierw przeniknąć przez warstwę rogową skóry. A to nie jest takie proste, bo to jest bariera lipidowa, która ma chronić organizm przed wnikaniem substancji. Żeby wchłanianie poprawić, stosuje się peelingi czy promotory wchłaniania, które ułatwiają przenikanie. Ale w praktyce, jak pokazują nasze badania, wiele drogich kosmetyków w ogóle nie uwalnia składników w głąb skóry. Czasem okazuje się, że produkt z najtańszej półki cenowej z drogerii przenika skórę skuteczniej, niż składniki bardzo drogich kremów.
W jaki sposób prowadzone są badania nad przenikaniem składników przez barierę ochronną skóry?
Wykorzystujemy w tych badaniach tzw. komorę dyfuzyjną Franza, w której umieszczamy próbki skóry świńskiej lub ludzkiej (pozyskanej np. po operacjach plastycznych, oczywiście za zgodą pacjentów jak również Komisji Bioetycznej). Nakładamy kosmetyk i badamy, ile substancji przenika po określonym czasie. Wyniki często pokazują, że nawet bardzo innowacyjne formuły z egzotycznymi ekstraktami nie przechodzą przez barierę rogową.
Idealny kosmetyk? Podpowiadamy, jak go wybrać
Czym w takim razie powinniśmy kierować się wybierając kosmetyki?
Najlepiej obserwować reakcję własnej skóry na kosmetyk. Jeżeli skóra po nim wygląda zdrowo, jest rozświetlona, nawilżona, to warto się go trzymać przez dłuższy czas. Dopasujmy też do siebie konsystencję, która nam pasuje i zapach kosmetyku. Pamiętajmy, że popularne dziś kosmetyki naturalne często mają specyficzny zapach lub nie pachną wcale. Na pewno warto też patrzeć na skład INCI (czyli ujednolicony system nazewnictwa składników kosmetyków). Im wyżej na liście jest dany ekstrakt, tym więcej go w produkcie. Jeśli znajduje się na samym końcu, obok zapachów czy konserwantów, to oznacza, że jego ilość jest śladowa.
Moc natury i nauki – świetne składniki kosmetyków dla skóry dojrzałej
Czy są takie naturalne składniki kosmetyków, które szczególnie Pani poleca?
Myślę, że bardzo warte uwagi są fitoestrogeny, np. genisteina pozyskiwana z soi i koniczyny. Fitoestrogeny są strukturalnie podobne do kobiecego estradiolu, poprawiają jędrność skóry szczególnie w okresie menopauzy. Bardzo cenne są też kwasy fenolowe (chlorogenowy, elagowy, galusowy) i flawonoidy (rutyna, kwercetyna, kemferol), które są silnymi antyoksydantami i przechodzą przez barierę rogową. Warto sprawdzać, czy te substancje są w składzie kremów, które kupujemy.
Czy kosmetyki naturalne mogą zatrzymać proces starzenia się skóry?
Niestety zatrzymać nie mogą, ale mogą opóźnić jego widoczne efekty. To jak będzie wyglądała nasza cera. jest wypadkową wielu czynników i żaden krem nie naprawi naszych błędów i zaniedbań na innych polach. Podstawą jest codzienna pielęgnacja, zmywanie makijażu przed snem, regularne nawilżanie, ochrona przed słońcem co oznacza stosowanie kremu SPF 50 przez cały rok, bez względu na pogodę. Poza tym wspomniana już przeze mnie zdrowa dieta, ruch na świeżym powietrzu, odpowiednie nawodnienie i unikanie używek.
Czy cena kosmetyku jest wyznacznikiem jego jakości? Warto wybierać w sklepie jak najdroższe kremy?
Absolutnie nie. Tak, jak wspominałam, robiliśmy badania, w których często tańsze kosmetyki wykazywały wyższą aktywność antyoksydacyjną niż te z najwyższej półki. Warto zatem testować różne kremy również produkty lokalnych firm. Często kosmetyki te charakteryzują się prostym składem, zawierają dużo ekstraktów roślinnych i mają rozsądną cenę.
”Naturalne” nie zawsze oznacza “bezpieczne”
Dużo rozmawiamy o dobroczynnym wpływie składników roślinnych zawartych w kosmetykach i w naszej diecie. A czy naturalne składniki mogą również czasem zaszkodzić?
Oczywiście. To mit, że „naturalne” znaczy automatycznie „bezpieczne”. Na przykład rumianek czy krwawnik mogą silnie uczulać, dziurawiec stosowany w kosmetykach lub wypijany jako napar powoduje przebarwienia pod wpływem słońca, a niektóre olejki eteryczne zawierają fotouczulające bergapteny. Reakcje alergiczne na rośliny są częste, a niestety w przypadku ekstraktów trudno ustalić, który związek uczulił.
Aktywność fizyczna – naturalny eliksir młodości
Na koniec chciałabym zapytać o jeszcze jeden czynnik, który na początku wymieniła Pani jako podstawę dbania o piękną i zdrową cerę, czyli o aktywność fizyczną.
Tak – sport i rekreacja szczególnie na świeżym powietrzu ma ogromne znaczenie dla kondycji skóry. Nie bez przyczyny podkreślam to świeże powietrze. Po aktywność na zewnątrz tkanki są lepiej dotlenione niż po analogicznym wysiłku w zamkniętym pomieszczeniu. Więc ćwiczmy i ruszajmy się, bo żaden kosmetyk nie zastąpi efektów, które dla naszego wyglądu przyniesie regularny wysiłek fizyczny.
Dr hab. Anna Nowak - specjalistka w dziedzinie chemii kosmetycznej i farmaceutycznej. Absolwentka Wydziału Kształtowania Środowiska i Rolnictwa Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie, związana z Zakładem Chemii Kosmetycznej i Farmaceutycznej na Wydziale Nauk o Zdrowiu Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego, w którym prowadzi działalność naukową i dydaktyczną. W pracy naukowej koncentruje się na wykorzystaniu surowców roślinnych i pozyskiwanych z nich substancji o potencjale kosmetologicznym i dermatologicznym. Od lat bada również przenikanie substancji czynnych przez skórę, skupiając się zarówno na potencjale substancji pochodzenia roślinnego, jak i syntetycznych leków przeciwzapalnych. Jest autorką ponad 100 publikacji naukowych poświęconych m.in. przepuszczalności substancji aktywnych przez membrany biologiczne i sztuczne oraz ich kumulacji w strukturach skórnych.
Zdjęcie: Dr hab. Anna Nowak
