Wróć 
Agnieszka Żmiejko 
Zdrowie psychiczne seniorów: wyzwania, sygnały, codzienna profilaktyka Zdrowie psychiczne seniorów: wyzwania, sygnały, codzienna profilaktyka
W świecie, w którym tempo życia przyspiesza, a codzienne wyzwania mnożą się jak cienie, osoby w wieku senioralnym mogą odczuwać psychiczne przeciążenie.
„W Polsce i na świecie obserwujemy coraz więcej osób zmagających się ze stresem, lękiem czy depresją. Seniorzy dodatkowo mierzą się z samotnością, poczuciem utraty roli społecznej czy kryzysem egzystencjalnym” - zwraca uwagę mgr Karolina Czekalska.
Wśród czynników nasilenia problemów psychicznych wymienia szybkie tempo życia, presję ekonomiczną, niepewność jutra, ale także konsekwencje pandemii, które pozostawiły ślad w psychice wielu osób. Według obserwacji pani Psycholog, wielu seniorów nie szuka pomocy, bo wydaje im się, że już nic nie da się zmienić. Tymczasem ignorowanie symptomów psychicznych może prowadzić do poważnych zaburzeń i pogorszenia jakości życia.
Czy Polacy stają się bardziej otwarci na rozmowę o problemach psychicznych?
Psycholożka Karolina Czekalska zauważa, że choć powoli to następuje pozytywna zmiana: większa świadomość społeczna, kampanie edukacyjne, media oraz influencerzy podejmują temat zdrowia psychicznego, co sprawia, że tabu pęka.
„Mity o psychiatrii i psychologii wciąż istnieją. Niestety niektórzy uważają, że tylko poważnie chore osoby potrzebują wsparcia, albo że terapia to strata czasu. W rzeczywistości wsparcie psychologiczne jest dla każdego, niezależnie od wieku” - zauważa psycholożka.
Jak rozpoznać pierwsze sygnały, że nasze zdrowie psychiczne wymaga wsparcia?
Nasza psychika często wysyła nam subtelne sygnały ostrzegawcze. Mgr Karolina Czekalska zwraca uwagę na kluczowe objawy, których winę często zrzucamy na przepracowanie, czy nawet na zmianę pogody. Niepokojące oznaki to m.in.:
- izolacja i wycofywanie się z życia społecznego,
- chwiejny oraz obniżony nastrój,
- brak radości z dawnych zainteresowań,
- poczucie bezsensu, bezradności,
- nadmierna senność lub bezsenność,
- brak apetytu,
- objawy somatyczne: bóle brzucha, bóle głowy.
Mgr Karolina Czekalska zwraca uwagę, że często subtelne sygnały są pomijane:
„Jeśli stale odkładamy własne potrzeby, podporządkowujemy się oczekiwaniom otoczenia, rezygnujemy z przyjemności - to znak, że nasza równowaga emocjonalna wymaga wsparcia”.
Jakie działania profilaktyczne warto wprowadzić na co dzień, by wzmacniać odporność psychiczną?
Psycholożka podkreśla wartość prostych, codziennych rytuałów:
„Seniorzy mogą korzystać z wielu metod, które wzmacniają odporność psychiczną takich jak drobne codzienne cele, rutyna i plan dnia, kontakt z rodziną i znajomymi, aktywność fizyczna, zajęcia w domu kultury”.
Jednym z ciekawszych pomysłów, który poleca, jest tzw. słoik dobroci:
„Codziennie wkładamy karteczki z naszymi małymi sukcesami, dobrym słowem, do którego możemy wracać. To przypomnienie, że wartość człowieka nie zależy od ilości osiągnięć, lecz od tego, że potrafimy je zauważyć i docenić”.
Dodatkowo mgr Karolina Czekalska rekomenduje aktywności umysłowe (krzyżówki, sudoku, nauka nowych słówek), pisanie wspomnień, czytanie, pielęgnację roślin, czyli te działania, które nie tylko angażują umysł, ale też uspokajają emocje i wzmacniają poczucie sensu.
Dlaczego szybki kontakt z psychiatrą lub psychologiem bywa kluczowy w przypadku kryzysu?
„Zdecydowanie warto reagować wcześnie. Szybki kontakt ze specjalistą w kryzysie pozwala nie tylko szybciej złagodzić trudne emocje, ale też zapobiega pogłębianiu się problemów” – tłumaczy mgr Karolina Czekalska.
Dodaje również, że w razie nasilonego smutku, lęku czy osamotnienia pomoc może być dostępna już poprzez lekarza rodzinnego, który ma możliwość skierować pacjenta do psychiatry lub psychologa. W wielu miejscach działają lokalne Poradnie Zdrowia Psychicznego czy Centra Zdrowia Psychicznego, a także telefony zaufania.
Z jakimi wyzwaniami psychicznymi najczęściej mierzą się seniorzy i jak je łagodzić?
Starzenie się niesie ze sobą unikalne wyzwania dla dobrostanu psychicznego. Wśród najpowszechniejszych z nich wymienia się:
- samotność i izolacja społeczna,
- poczucie utraty sensu czy roli społecznej,
- kryzys egzystencjalny, lęk przed chorobą i śmiercią,
- problemy ze zdrowiem fizycznym, które obciążają psychikę.
Psycholożka Karolina Czekalska wskazuje, że łagodzenie tych trudności można osiągać przez angażowanie seniorów w działania społeczne, integracyjne projekty międzypokoleniowe, wolontariat, oraz przez tworzenie okazji do kontaktu z młodszymi. Zaznacza także, że:
„dbanie o zdrowie psychiczne nie zawsze wymaga wielkich działań. Czasem najprostsze czynności mogą być formą samoregulacji emocji i ćwiczenia uważności”.
Mgr Karolina Czekalska przytacza inspirujące przykłady z życia, które powinny stać się motorem napędowym dla tych, którzy wciąż miotają się ze swoimi emocjami i poczuciem bezradności:
„Znam starszą Panią przed 90. rokiem życia, która codziennie uczy się nowych słówek z języka angielskiego - to jej codzienna rutyna, wyznaczony cel i poczucie sensu. Inna znajoma starsza osoba znalazła radość w pielęgnowaniu kwiatów na klatce schodowej, to drobny gest, który daje ogromną satysfakcję. Zdrowie psychiczne nie jest stanem, który zdobywamy raz na zawsze - to proces, wymagający troski każdego dnia, w każdym wieku”.
Jak stwierdza także mgr Karolina Czekalska:
„Każdy z nas doświadcza chwil słabości, smutku czy zagubienia - to naturalna część życia, a nie powód do wstydu. Najważniejsze, by nie zostawać z tym w ciszy. Warto mówić, prosić o wsparcie i robić małe rzeczy, które przynoszą ukojenie - dla umysłu, serca i duszy”.
Należy zapamiętać jedno: wsparcie jest na wyciągnięcie ręki! Nie czekamy, aż kryzys się pogłębi. Zdrowie psychiczne jest tak samo ważne, jak fizyczne. Zaczynajmy od małych kroków - spacer po parku, telefon do wnuka, zapis ba zajęcia w klubie seniora. Każdy dzień to nowa szansa, by zadbać o swój dobrostan. Profesjonalna pomoc psychologiczna również jest dostępna - nie wstydźmy się po nią sięgać.
