Wpływ pandemii Covid-19 na opiekunów nieformalnych w Europie.

dr Joanna Plak-Warecka

Jak pokazują statystyki, pandemia w największym stopniu dotknęła osoby starsze. Nie mniej zagrożoną grupą są osoby sprawujące opiekę nad seniorami – opiekunowie nieformalni. W jaki sposób pandemia wpłynęła na różne aspekty codziennej egzystencji członków rodzin, sąsiadów i innych osób sprawujących bezpłatną opiekę nad seniorami? Na to pytanie próbują odpowiedzieć badacze, którzy przeanalizowali doświadczenia opiekunów nieformalnych w Europie w czasie pandemii Covid – 19.

Badanie zostało przeprowadzone przez Ośrodek Badań Ekonomiczno-Społecznych IRCSS INRCA w Ankonie we współpracy z European Association in Support of Caregivers (Eurocarers). Badacze wysłali ankietę internetową do pełnoletnich, nieformalnych opiekunów, którzy sprawowali regularną opiekę nad jedną lub kilkoma niesprawnymi osobami w wieku 65+. Celami badania było: przeanalizowanie wpływu pandemii na różne aspekty życia opiekunów nieformalnych (m.in. stan zdrowia, dostęp do usług wspierających w sprawowaniu opieki, status zatrudnienia i wysokość dochodów), jak również zebranie rekomendacji na temat zapotrzebowania na bardziej efektywne wsparcie w związku ze zdiagnozowanymi problemami w wykonywaniu obowiązków wobec podopiecznych. Badanie było przeprowadzone w okresie od 24.11.2020 do 08.03.2021 r.

W badaniu wzięło udział 2.468 opiekunów nieformalnych z następujących państw: Szwecja (842 osoby), Włochy (408), Finlandia (309), Portugalia (287), Niemcy (234), Czechy (156), Estonia (97); Austria, Belgia, Francja, Irlandia, Luksemburg, Słowenia, Hiszpania, Szwajcaria, Wielka Brytania (pozostali).

Wśród respondentów 81,4% stanowiły kobiety, w większości - 73,8% - zamężne lub pozostające w długoletnich związkach partnerskich. Średni wiek respondentek to 57,3 lata. Legitymowały się one głównie wykształceniem wyższym lub średnim. 77% sprawowało opiekę nad jednym podopiecznym, odpowiednio: współmałżonkiem/partnerem – 30,3%, rodzicem – 29,4%. Respondenci w większości sprawowali opiekę długotrwałą: 35,2% - powyżej 10 lat; 27,2% od 5 do 10 lat; 32,4% od roku do 4 lat. 60,8% respondentów uznało, że sprawowanie opieki wpłynęło negatywnie na ich stan zdrowia.

Podopieczni to w równym stopniu mężczyźni (50,4%), jak i kobiety (48,5%). Średnia ich wieku wyniosła 60,5 lat, przy czym: 60% ukończyło 65 lat; 28,7% mieściło się w przedziale wiekowym od 18 do 64 roku życia. 63,4% respondentów mieszkało z opiekunem. Podopieczni wymagali opieki przede wszystkim ze względu na: niesprawność fizyczną – 70%, problemy neurologiczne – 50,6%, problemy natury psychicznej – 47,9% oraz przewlekłe schorzenia – 49,8%. *1

Pandemia miała negatywny wpływ zarówno na stan zdrowia podopiecznych, jak i ich opiekunów. 14,5% respondentów i 14% ich podopiecznych zostało zarażonych Covidem. 76,8% opiekunów uznało, że jakość ich życia uległa pogorszeniu w trakcie sprawowania opieki; 66,5% doznało pogorszenia stanu zdrowia, zarówno fizycznego, jak i psychicznego, zaś 50,6% odnotowało spadek kondycji fizycznej, 47,5% wskazało na problem z dostępem do usług zdrowotnych i socjalnych, wspierających w opiece; zaś 75,6% doświadczyło trudności w dostępie do opieki zdrowotnej. Respondenci wskazali także, że w czasie pandemii zwiększył się wymiar czasowy sprawowanej opieki o około 17% w stosunku do okresu sprzed Covid-19. W szczególności wzrosło zapotrzebowanie na wsparcie emocjonalne – 60,3% wskazań, komunikację na odległość – 49,7%, pomoc osobistą- 43,9%, koordynowanie opieki – 43,7% oraz pomoc w przemieszczaniu się – 37,7%. Respondenci wskazali, że obawiają się o pogorszenie stanu zdrowia swojego lub podopiecznych – 90%; 61,7% czuje się przytłoczonych sytuacją; 51,5% nie jest w stanie zadbać o swoje samopoczucie. Ponad 75% nie czuje się docenionych za wykonywaną pracę. Pandemia wpłynęła negatywnie także na pracę zawodową części respondentów – 32,5% wskazań, w tym: 5,2% straciło pracę; 8,8% miało przestój w pracy spowodowany zakażeniem Covid-19; zaś 20,1% opiekunów odnotowało spadek dochodów.

Respondenci wskazywali, że w opiece nad seniorem bardzo pomocne były nowoczesne technologie. W 95,4% przypadków umożliwiały one kontakt z rodziną i przyjaciółmi; w 89,3% umożliwiały dotarcie do bieżących informacji na temat przebiegu pandemii; 75,3% osób wykorzystywało technologie do robienia zakupów online.

Opiekunowie wskazali, że oprócz rozwiniętej sieci i dostępności usług wspierających w opiece nad seniorem, wskazane byłoby wdrożenie następujących rozwiązań usprawniających sprawowanie opieki w pandemii: włączenie potrzeb nieformalnych opiekunów do krajowych planów działań radzenia sobie z pandemią -76,9% wskazań; promowanie przepisów, które wesprą rolę i funkcję opiekunów nieformalnych - 72,6%, wsparcie w zarządzaniu planami opieki w nagłych wypadkach - 71,2%.

Autorzy badania sformułowali następujące rekomendacje dla polityk państwowych, mające na celu wsparcie opiekunów nieformalnych:

• istnieje potrzeba promowania odpowiednich polityk, które zapewnią udogodnienia w miejscu pracy (m.in. ułatwiony dostęp do elastycznych form pracy, walidacja umiejętności nabytych podczas działalności opiekuńczej, itp.) oraz umożliwią godzenie pracy zarobkowej z pracą opiekuńczą, w szczególności w przypadku kobiet,
• większe zaangażowanie nieformalnych opiekunów w opracowywanie polityki świadczenia usług opieki długoterminowej mogłoby usprawnić planowanie skuteczniejszej pomocy instytucjonalnej i odpowiadać na rzeczywiste potrzeby opiekunów i podopiecznych,
• za priorytetowe uważa się następujące działania: promowanie standardów wspierania opiekunów nieformalnych i organizacji wspierających ich w Europie w różnych krajach; opracowanie zintegrowanych usług w celu zapewnienia innowacji systemów opieki długoterminowej; zmniejszanie przepaści cyfrowej; promowanie dalszych badań nad nieformalnymi opiekunami na arenie międzynarodowej w różnych krajach.

Reasumując: pandemia Covid-19, bez wątpienia, wpłynęła na różne aspekty życia opiekunów nieformalnych i ich podopiecznych. Pomimo specyfiki krajowej, główne konsekwencje Covid-19 dla kondycji europejskich opiekunów nieformalnych są podobne w różnych krajach, co uzasadnia sformułowanie uniwersalnych wytycznych, wskazanych powyżej.

 

*1 Liczby nie sumują się na 100%, ponieważ 1 osoba mogła cierpieć na kilka schorzeń jednocześnie.