Poza podstawowymi badaniami, które powinien wykonywać każdy, bez względu na płeć, istnieją badania, które zalecane są oddzielnie dla kobiet i mężczyzn. Dojrzałe Panie powinny zdiagnozować kondycję swoich stawów, kości i tarczycy. Z kolei Panowie w kwiecie wieku, powinni wykonać badania testosteronu, w kierunku raka prostaty czy chorób wątroby.

Stawy i kości.

Przewlekły ból kości i stawów, który nierzadko towarzyszy osobom w sile wieku, najczęściej spowodowany jest zmianami zwyrodnieniowymi lub dną moczanową.

Reumatoidalne zapalenie stawów.

Inną, typową dla dojrzałych kobiet, dolegliwością bólową stawów jest RZS (reumatoidalne zapalenie stawów). Na to autoimmunologiczne schorzenie Panie chorują 3 razy częściej niż mężczyźni, a szczyt zachorowań przypada na 4. i 5. dekadę życia.

W przebiegu RZS oprócz bólu i obrzęku stawów rąk i stóp, rzadziej także dużych stawów (np. kolanowych lub barkowych) obserwuje się ich poranną sztywność. Choroba ta może powodować nie tylko uszkodzenie stawów, ale również innych narządów (np. mięśnia sercowego i oczu), jest też jednym z głównych czynników ryzyka osteoporozy.

RZS czy zmiany zwyrodnieniowe?

Rozróżnienie pomiędzy RZS, a zmianami zwyrodnieniowymi, jest krytyczne dla właściwego leczenia choroby. W tym celu stosuje się oznaczenie czynnika reumatoidalnego (RF). Przy podejrzeniu RZS, w jego wczesnej fazie, pomocne może też być oznaczenie autoprzeciwciał anty-CCP.

Osteoporoza.

Ze względu na spadek poziomu hormonów o ochronnym wpływie na kości, dotyka zwykle kobiety po menopauzie i mężczyzn po 70 r.ż. Zmniejszenie masy tkanki kostnej skutkuje zwiększeniem podatności na złamania i obniżeniem komfortu życia. Oceniono, że w skali świata 1 na 3 kobiety i 1 na 5 mężczyzn powyżej 50 roku życia, doświadczy złamania osteoporotycznego. Takie złamania pośrednio, poprzez powikłania zakrzepowo-zatorowe, prowadzić mogą do śmierci.

Wapń, fosfor i witamina D.

By ocenić zagrożenie osteoporozą warto poznać stężenia wapnia i fosforu oraz poziom witaminy D we krwi. Można też oznaczyć tzw. markery kostne (takie jak np. CTX i P1NP), które mogą być stosowane zarówno w diagnostyce osteoporozy, jak i w monitorowaniu skuteczności jej leczenia bisfosfonianami.

Zaburzenie funkcji tarczycy.

Szczyt zachorowań na choroby tarczycy u kobiet przypada na 50-60 rok życia, ponad 8-krotnie częściej występują one u kobiet niż u mężczyzn. Mogą objawiać się bardzo niespecyficznie: jako przewlekle zmęczenie, problemy z zapamiętywaniem, utrzymaniem wagi i temperatury ciała czy uczucie niepokoju. Symptomem bardziej swoistym dla chorób tarczycy jest pojawienie się wola.

Podstawowym badaniem laboratoryjnym, które ocenia kondycję tarczycy, jest pomiar stężenia TSH. To hormon wydzielany przez przysadkę, który kontroluje funkcję tarczycy. Może być ono uzupełnione o badanie samych hormonów tarczycy tj. fT3 i fT4 oraz specyficzne autoprzeciwciała (anty-TPO, anty-TSH-R (TRAb), anty-TG).

Andropauza.

Czy zmiany hormonalne z wiekiem następują tylko u kobiet? Oczywiście że nie! Andropauza, błędnie nazywana męską menopauzą, to zjawisko stopniowego zmniejszenia (a nie nagłego wygaszenia) aktywności męskich gruczołów dokrewnych.

Poziom testosteronu.

Obniżaniu się poziomu testosteronu towarzyszyć mogą objawy bliźniaczo podobne do tych menopauzalnych - spadek libido i inne zaburzenia seksualne, rozdrażnienie, bezsenność, nadmierna potliwość. W przypadku stwierdzenia hipogonadyzmu (bardzo niskiego poziomu testosteronu i jego klinicznych objawów) rozważyć można suplementację hormonalną.

Rak prostaty.

Do repertuaru corocznych badań rekomendowanych mężczyznom po 50-tce, należy też oznaczanie we krwi, biochemicznego markera raka prostaty (PSA). Rak gruczołu krokowego jest trzecią przyczyną zgonów Polaków z powodu chorób nowotworowych, po raku płuca i raku jelita grubego. Do badań w jego kierunku szczególnie skłonić powinny takie objawy jak problemy z oddawaniem moczu, pojawienie się krwi w moczu lub nasieniu i bóle w okolicy krocza. Specjaliści ostrzegają, by nie poprzestawać na doraźnym korzystaniu z dostępnych bez recepty środków, które łagodzą trudności w oddawaniu moczu!

PSA i per rectum.

Połączenie oznaczenia PSA z lekarskim badaniem per rectum, może wykryć nowotwór już w jego wczesnej (nawet bezobjawowej) fazie. Na pobranie krwi należy się zgłosić po 48 godzinach od badania proktologicznego bądź ejakulacji, które mogą zawyżać wynik PSA. Podwyższone stężenie PSA wskazywać może na raka, ale również na łagodny rozrost lub zapalenie prostaty. W ich różnicowaniu przydatne jest oznaczanie tzw. wolnej frakcji markera (fPSA) oraz jego stosunku do PSA całkowitego.

Choroby wątroby.

Choroby wątroby częściej dotykają mężczyzn. Być może przyczyną tego stanu rzeczy jest skłonność części Panów do używek i niezbyt zdrowej diety? Negatywny wpływ na dobrostan tego gruczołu ma też przewlekłe stosowanie leków i zakażenia WZW. Badania laboratoryjne mogą wykryć uszkodzenie komórek wątrobowych (hepatocytów), dróg żółciowych, jak i upośledzenie funkcji wydzielniczej tego narządu.

Próby wątrobowe i cholinoesteraza.

Parametry, które wchodzą w skład często oznaczanych prób wątrobowych to:

- ALT (aminotransferaza alaninowa), której wzrost aktywności we krwi, wskazuje na zapalne uszkodzenie hepatocytów

- GGTP (gamma glutamylotransferaza), której podwyższone wyniki mogą świadczyć o schorzeniach dróg żółciowych. Oznaczenie GGTP stosowane jest też jako wskaźnik nadużywania alkoholu.

Upośledzenie funkcji wydzielniczej tego narządu obrazuje również, rzadziej zlecana, cholinoesteraza. To enzym, którego aktywność, odwrotnie niż to jest w przypadku np. ALT, spada w przebiegu miąższowych chorób wątroby.

Zdrowa jesień (życia).

Z myślą o osobach w kwiecie wieku, ogólnopolska sieć laboratoriów medycznych Diagnostyka, we wrześniu 2018 r., uruchomiła kampanię edukacyjno-profilaktyczną Zdrowa jesień (życia). Podczas jej trwania, można skorzystać z 2 pakietów badań (dla kobiet i mężczyzn), w obniżonej o około 50% cenie. Bony na badania w cenie 99 zł, można pobrać ze strony https://www.zdrowajesien.diag.pl/ do końca listopada, a zrealizować do końca grudnia 2018 roku.

Można wykorzystać je samodzielnie lub ofiarować bliskiej osobie. Proponowane pakiety są optymalne dla osób po 50. roku życia, ale wyniki zawartych w nich badań, mogą być pomocne zarówno ludziom młodszym, jak i starszym - nie ma więc ograniczeń wiekowych.

Badania wg. płci.

Pakiety zawierają po 17 specjalnie dobranych badań. Część z nich jest wspólna dla kobiet i mężczyzn tj. morfologia, glukoza, lipidogram, kreatynina, ACR, elektrolity (Na, K) i kwas moczowy. Natomiast pozostałe badania w pakietach, dobrane są pod kątem płci tj.:

- dla kobiet: RF, wapń, fosfor, wit. D, TSH

- dla mężczyzn: GGTP, ALT, cholinesteraza, PSA, testosteron.