Zamglone widzenie, szybko postępująca wada wzroku, pojawiające się w świetle dziennym „olśnienia” ? Przyczyną może być zaćma – bezbolesna choroba, którą można wyleczyć w kilkanaście minut dzięki najnowszym technologiom.
O nowoczesnych metodach leczenia zaćmy opowiada dr hab. med. Bartłomiej Kałużny z Kliniki Okulistycznej Oftalmika, z Bydgoszczy
Zaćma to główna przyczyna odwracalnej ślepoty na świecie. Choroba ta najczęściej związana jest z wiekiem. Można zaryzykować stwierdzenie, że po 80 r.ż. 90 % osób rozwija mniej lub bardziej zaawansowaną postać choroby. Jedyną metodą na pozbycie się zaćmy jest operacja – najczęściej wykonywany zabieg na świecie. W Polsce, rocznie wykonuje się 4 operacje usunięcia zaćmy na 1000 mieszkańców, w Europie Zachodniej 8 a w Stanach Zjednoczonych jeszcze więcej.
Redakcja: Zaćma to zmętnienie soczewki oka, porównywane często do patrzenia przez brudną szybę. Niepokojące objawy, to pogarszająca się ostrość widzenia, mniejsza intensywność kolorów, postępująca wada wzroku i pojawiające się w świetle dziennym „olśnienia”, aż w końcu . całkowita utrata widzenia.
Czy utrata wzroku spowodowana zaćmą, może być odwracalna?
dr hab. med. Bartłomiej Kałużny: - Rozpoznanie zaćmy często zaskakuje, ponieważ choroba rozwija się latami, nie boli, a pacjent powoli przyzwyczaja się do gorszego widzenia i traci wzrok. Zdarza się, że osoba starsza trafia do okulisty dopiero, gdy nie radzi sobie z codziennymi czynnościami, nie może czytać, nie widzi, gdy niebezpieczne staje się poruszanie po mieszkaniu, a samodzielne wyjście na spacer czy do sklepu jest niemożliwe. Te ostatnie sytuacje najczęściej związane są z obawą pacjenta przed operacją, cześć zwleka z wizytą u okulisty do ostatniej chwili.
Gdy pojawiają się pierwsze nietypowe objawy, wizyta w gabinecie okulisty to najlepszy sposób, żeby odpowiednio wcześnie rozpocząć leczenie i uniknąć trudności w życiu codziennym oraz zmniejszyć ryzyko ewentualnych powikłań. Przeprowadzony przez lekarza wywiad i podstawowe badania pozwalają szybko postawić diagnozę. Skierowanie na zabieg nie jest wyrokiem, utrata wzroku spowodowana zaćmą jest całkowicie odwracalna, a pierwsze efekty widać już następnego dnia po operacji.
Jakie są przyczyny zaćmy?
dr Bartłomiej Kałużny: - Dokładna przyczyna zaćmy nie jest znana. Na pewno jest ona związana z naturalnym starzeniem się organizmu, może mieć też podłoże genetyczne. Eksperci podkreślają rolę wolnych rodników tlenowych, które niszczą prawidłowe struktury soczewki oka, przez co sama soczewka staje się mętna. Czasem przyczyną może być przewlekła cukrzyca, kuracja lekami sterydowymi, a także szkodliwe promieniowanie UV.
Kiedy wskazana jest operacja usunięcia zaćmy?
dr Bartłomiej Kałużny: Operację usunięcia zaćmy należy wykonać, gdy nastąpiło obniżenie jakości widzenia, które utrudnia życie pacjentowi. Dla każdego pacjenta ten moment ustala się indywidualnie, np. osoba aktywna, prowadząca samochód będzie wymagała operacji zaćmy już w najwcześniejszym stadium zaawansowania. Najważniejsze żeby nie dopuścić do znacznej lub całkowitej utraty wzroku.
Jedynym sposobem wyleczenia zaćmy jest zabieg operacyjny. Nie pomogą żadne krople przeciwzaćmowe. Te które są obecnie dostępne mogą co najwyżej spowolnić postęp zaćmy. Zniszczona - zmętniała soczewka, utrudniająca widzenie, musi być wymieniona. Po zabiegu pacjent zyskuje wzrok, często lepszy niż przed chorobą.
Zdarza się jednak, że lekarz mimo stwierdzenia zaćmy nie będzie zalecał operacji. Dzieje się tak, gdy podczas wywiadu i badania rozpoznane zostaną inne choroby oka, które trwale obniżają ostrość wzroku, na przykład towarzyszący zanik nerwu wzrokowego. Wtedy operacja zaćmy, szczególnie wczesnej, nie poprawi widzenia, a jedynie narazi pacjenta na niepotrzebny stres.
Są też sytuacje, kiedy stan oka wymaga dodatkowych zabiegów, wtedy operację zaćmy łączy się z innymi, na przykład z przeszczepem rogówki, witrektomią lub operacją przeciwjaskrową .
Wskazania do operacji zmieniają się od dekad. Dawniej operacja była bardzo trudna i ryzykowna, a po operacji nadal trzeba było nosić grube okulary do dali i bliży.
Obecnie operacje są bezpieczne i dają doskonałe wyniki, a proces gojenia przebiega bardzo szybko. Pacjenci wychodzą do domu ok. godziny po operacji, a po kilku dniach mogą normalnie funkcjonować, prowadzić samochód, latać samolotem, w pełni korzystać z życia. W przypadku wszczepienia soczewki wieloogniskowej, pacjent nie musi stosować żadnych okularów.
W ostatnich latach, chirurgia zaćmy została zrewolucjonizowana przez wprowadzenie do użytku laserów femtosekundowych. Co to oznacza dla pacjenta?
dr Bartłomiej Kałużny: - Jednym z takich laserów jest ultranowoczesny laser femtosekundowy FEMTO LDV Z8 szwajcarskiej firmy Ziemer. To narzędzie, dzięki któremu znaczna część operacji zaćmy zostaje wykonana z niezwykłą precyzją bez udziału lekarza. Laser jest delikatny i bezpieczny, zapewnia szybszą poprawę ostrości wzroku. Po zabiegu oko szybciej przechodzi rekonwalescencję, uzyskuje się lepszą stabilizację i cen+trację sztucznej soczewki.
Innowacje we współczesnej okulistyce to również nowoczesne soczewki wewnątrzgałkowe. Podczas 15-minutowego zabiegu usunięcia zaćmy, można dokonać korekty współistniejących wad wzroku poprzez wszczepienie soczewek jednoogniskowych, wieloogniskowych lub torycznych dobranych w zależności od przypadku i możliwości pacjenta.
Standardowe soczewki jednoogniskowe pozwalają na korekcję podstawowej wady wzroku - krótkowzroczności lub nadwzroczności. Oznacza to, że pacjent nadal będzie korzystał z okularów korekcyjnych, lecz o bardzo małej mocy. Zabieg usunięcia zaćmy z wykorzystaniem soczewek jednoogniskowych, jest refundowany przez NFZ. Najbardziej zaawansowane soczewki jednoogniskowe posiadają ulepszoną optykę, kształt zmniejszający ryzyko rozwoju zaćmy wtórnej, a zastosowane w nich filtry UV i światła niebieskiego stanowią profilaktykę zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem, które jest najczęstszą przyczyną ślepoty u osób starszych.
Idealna sytuacja to taka, gdy podczas zabiegu usunięcia zaćmy, pacjent decyduje się na wszczepienie wieloogniskowych soczewek wewnątrzgałkowych pozwalających na korekcję współistniejących wad wzroku, ale również na czytanie z bliska bez okularów. Innowacyjne soczewki wieloogniskowe pozwalają na pożegnanie się z okularami do końca życia.
Dla pacjentów, którzy obok zaćmy cierpią na astygmatyzmem, polecane są soczewki toryczne.
Operacja wykonywana jest w kropelkowym znieczuleniu miejscowym, trwa ok. 15-20 minut, w tym czasie pacjent leży na plecach i obserwuje światełko w mikroskopie starając się nie ruszać okiem. Soczewka własna usuwana jest w całości, ale pozostawiana jest torebka soczewki do której wszczepiany jest implant soczewki. Sztuczna soczewka pozostaje w gałce ocznej do końca życia i w zależności od jej rodzaju, pozwala na życie wolne od okularów. Wybór soczewki to decyzja na całe życie, warto o tym pamiętać decydując wraz z lekarzem o rodzaju implantu.
Jak wygląda rekonwalescencja po operacji usunięcia zaćmy ?
dr Bartłomiej Kałużny: - Procedura operacyjna usunięcia zaćmy z wykorzystaniem lasera femtosekundowego zapewnia pacjentom szybki proces gojenia. Niewielkie 2,2 mm cięcie samo się zamyka, nie są zakładane szwy. Po zakończeniu operacji, pacjent odpoczywa w klinice około godziny i jeszcze z opatrunkiem na oku może udać się do domu. Następnego dnia wraca na wizytę kontrolną i zdjęcie opatrunku.
W pierwszych dniach po zabiegu ważna jest jednak higiena worka spojówkowego. Istnieje ryzyko przeniknięcia infekcji do gałki ocznej. Zalecone przez lekarza krople antybiotykowo-steroidowe, należy wpuszczać do oka po umyciu rąk, a podczas mycia twarzy czy włosów należy uważać, żeby do oka nie dostała się zanieczyszczona woda. Oko należy przemywać wodą przegotowaną. Po 1-2 tygodniach pacjent może wrócić do dawnego trybu życia.
Czy po zabiegu zaćma może powrócić ?
dr Bartłomiej Kałużny: Zaćma na pewno nie powróci, wszczepiana soczewka wewnątrzgałkowa wykonana jest ze sztucznego materiału i zawsze pozostanie przejrzysta, poza wyjątkowymi przypadkami soczewek o bardzo słabej jakości. Może jednak dojść do zmętnienia torebki tylnej, w którą została wszczepiona. Stan ten nazywany bywa zaćmą wtórną. Objawy są podobne jak przy początkach zaćmy. W takim przypadku w zmętniałej torebce wykonuje się laserem nacięcie, zabieg ten trwa kilka minut i pacjent opuszcza klinikę. Można go wykonać w ramach NFZ.
Jakie jest ryzyko powikłań przy operacji usunięcia zaćmy?
dr Bartłomiej Kałużny: - Nie ma leczenia, w tym także operacji w medycynie, które byłoby w 100% wolne od ryzyka powikłań. Ryzyko istnieje nawet przy krótkich i rutynowo wykonywanych zabiegach. W przypadku zaćmy powikłania, które mogą doprowadzić do pogorszenia widzenia lub nawet utraty wzroku zdarzają się rzadko, w renomowanych ośrodkach raz na kilka tysięcy operacji. Zazwyczaj powikłania są przejściowe (krwiak spojówki, obrzęk rogówki). Warto pamiętać, że jest to operacja, a nie procedura kosmetyczna.
Gdzie można skutecznie usunąć zaćmę?
dr Bartłomiej Kałużny: - Zaćma jest zabiegiem refundowanym przez NFZ. Decydując się na taki zabieg, pacjent nie ponosi żadnych kosztów, być może będzie musiał zaplanować kilkudniową hospitalizację. Należy wziąć tez pod uwagę, że w przypadku zabiegu refundowanego przez NFZ wszczepiane są standardowe soczewki jednoogniskowe, która pozwoli uzyskać dobre widzenie do dali, lecz nie skoryguje innych wad wzroku. Średni czas oczekiwania w ramach NFZ wynosi ok. 18,5 miesięcy. Zależy to oczywiście od regionu Polski i ośrodka. Najlepiej sprawdzić to w NFZ pod numerem telefonu 800 804 007 lub na stronie www.kolejki.nfz.gov.pl lub http://oftalmika.pl/lista-oczekujacych
Szybciej można wykonać zabieg prywatnie. Zazwyczaj od pierwszej wizyty u lekarza okulisty do zabiegu mija około 2-3 tygodni. To czas na przeprowadzenie niezbędnych badań i przygotowanie się do zabiegu. W przypadku płatnych zabiegów należy ostrożnie podchodzić do kuszących ofert operacji zaćmy zamieszczanych na portalach zakupów grupowych, które niestety często wiążą się z obniżoną jakością usług. O dostępność terminów w naszej klinice Oftalmika można dowiedzieć się pod nr tel. 52 370 20 02 oraz na stronie www.oftalmika.pl
Coraz intensywniej reklamowana jest możliwość uniknięcia kolejek i korzystania z refundowanych zabiegów poza granicami kraju, najczęściej w Czechach. W Polsce taka operacja wiąże się z wysokimi standardami bezpieczeństwa, obecnością anestezjologa, jest wykonywana na bloku operacyjnym. Ponadto zdecydowanie najkorzystniejsza dla pacjenta jest sytuacja, kiedy opieka pooperacyjna jest prowadzona w ośrodku, w którym wykonywany był zabieg. Ponadto, mimo że sam zabieg jest refundowany przez NFZ, wiąże się mimo wszystko ze sporymi kosztami dla pacjenta.
Po prawidłowo przeprowadzonym zabiegu pacjent szybko odzyskuje niezależność i komfort życia, a młodsi pacjenci możliwość powrotu do pracy. Czasem można mówić również o oszczędności pieniędzy, które w przypadku znacznej lub całkowitej utraty wzroku przeznaczamy na opiekę i inne cele zapewniające pacjentowi bezpieczne życie w czasie oczekiwania na zabieg.
Terminy operacji można sprawdzić w konkretnym ośrodku lub na stronie www.wyjdzzkolejki.pl
Decyzji o zabiegu usunięcia zaćmy nie należy odwlekać. Po operacji życie nabiera ostrości i kolorów, jest zdecydowanie bardziej komfortowe.